Համաճարակ, էպիդեմիա, միատեսակ վարակիչ հիվանդությունների իրար հաջորդող պրոցես, որն արտահայտվում է որևէ կոլեկտիվում, բնակավայրում, շրջանում կամ երկրում։ Համաճարակի բռնկմանը նպաստում են սանիտարական կանոնների խախտումը, վարակի աղբյուրների, փոխանցողների և բնակչության ընկալունության առկայությունը, առողջապահական օրգանների անբավարար կանխարգելիչ աշխատանքը և այլն։Ոչ մեծ տարածքում (մեկ բնակավայր, քաղաքի կամ ավանի մի մաս, հանրակացարան, զորանոց) հիվանդության տարածումը, որն ընթանում է կարճ ժամանակամիջոցում, անվանում են համաճարակային բռնկում, իսկ մեծ տարածքում, երբեմն մի քանի երկրներում կամ մայրցամաքներում, բնակչության զանգվածային ախտահարումը՝ աշխարհավարակ (պանդեմիա)։ Օրինակ, այսօր աշխարհը պայքարում է կորոնավիրուսի դեմ։ Որոշակի տարածքում երկարատև գրանցվող և վատ պայմանների հետ կապված հիվանդությունը (որովայնային տիֆ, դիզենտերիա, բծավոր տիֆ)՝ վիճակագրական համաճարակայնություն։ Եթե հիվանդությունը կապված է բնական որոշակի պայմանների առկայության հետ (օրինակ, ժանտախտի հարուցիչի մշտական շրջանառությունը ավազամկների, արջամկների, գետնասկյուռների միջև), անվանում են իսկական տեղաճարակայնություն։ Տվյալ բնակավայրին ոչ բնորոշ, այլ երկրներից ներմուծված վարակիչ հիվանդությունները կոչվում են էկզոտիկ՝ տարաշխարհիկ։ Նկատվում են վարակիչ հիվանդությունների քանակական տատանումներ՝ կապված տարվա եղանակների հետ (սեզոնականություն), որոնք պայմանավորված են փոխանցողների ակտիվության սեզոնային տատանումներով, վարակի աղբյուր հանդիսացող որոշ կենդանիների կյանքի առանձնահատկություններով (օրինակ, արջամկների և գետնասկյուռների ձմեռային քունը ընդհատում է դրանց շփումը մարդկանց հետ, և կանխվում է ժանաախտի տարածումը)։ Ամռան ամիսներին, մրգի և բանջարի օգտագործման հետ կապված, մեծանում է աղիքային վարակիչ հիվանդությունների թիվը։Համաճարակը բնորոշվում է հիվանդությունների զանգվածային բռնկումներով, վարակի աղբյուրների ընդհանրությամբ։
14. Ամբողջ թվի բացարձակ արժեք 8.11-12.11
Գործնական աշխատանքներ
Բաց թողած տեղերում լրացրու Է կամ Ե:
ա/ մանրէասպան, միջօրե, լայնէկրան, երբևիցե, այժմեական, ամենաէական, աներկյուղ, առերևույթ, առէջ, բազկերակ, գետեզր, գոմեշ, դողէրոցք, ելևէջ, եղերերգ, երբևէ, էլեկտրաեռակցել, ինչևիցե, մանրէ, հնէաբան, մանրէ, նախերգ, չեն,չէիր, որևէ, չէինք, ստորերկրյա:
բ/ օրեցօր, երեսուներեք, աներևույթ, էական, էլեկտրաէներգիա, էջմիածին, ինչևէ, լայնեզր, խուռներամ, ծովեզր, կիսաեփ, հրեշ, մանրէաբան, մեջք, միջօրե, նորեկ, նրբերանգ, ողբերգակ, որևիցե, չէի, պատնեշ, ջէկ, վերելակ, տիեզերք, ցայգերգ, քառասուներկու:
գ/ օրըստօրե, աներևակայելի, անէական, աշտե (նիզակ), առերես, առօրեական, բազմերանգ, գրեթե, երբևիցե, երբևէ, որևիցե, որևէ, ինչևիցե, ինչևէ, երփներանգ, էակ, լայնէկրան, նրբերշիկ, չէր, վայրէջք, վերելք, Վարդգես, վերելք, վերերկրյա, ցերեկ, շքերթ:
Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված հոմանիշներից ամենահարմարը:
Ջուրը շատ (սառն, ցուրտ, պաղ) էր, ճիշտ օրվա նման:
…. (սիրտը շուռ եկած, տակն ու վրա եղած, ալեկոծված, հուզված, վրդովված) ծովը ծեծում էր ափերը:
Ինչո՞ւ ես այդպես … (աներեր, հաստատուն, անսասան, անշարժ, անդրդվելի, անխախտ) նստել՝ փայտ կուլ տվածի նման:
Մարդն այնպես … (շուտափույթ, արագ, շուտ, հապճեպ) էր քայլում, կարծես կարևոր մի բանից ուշանում էր:
Փոքրիկը մի քիչ ոտքը կախ գցեց, հետո … (համարձակվեց, սիրտ առավ, խիզախեց, հանդգնեց) ու մոտ եկավ:
Ի վերջո այնպիսի մի տաճար … (շինեց, կառուցեց, կերտեց), որ բոլորին զարմացրեց իր արվեստով
Մարմինների փոխազդեցությունը
- Ի՞նչ է նշանակում «Մարմինները փոխազդում են» արտահայտությունը:Ձեռքը փոխազդվում է մեքենայի ղեկից, ոտքը փոխազդվում է հատակից։
- Ո՞ր մարմիններն են փոխազդում.
1) դուռը հրելիս-ձեռքը փոխազդվում է, 2) ծանրաձողը բարձրացնելիս-ձեռքը փոխազդվում է 3) քայլելիս-ոտքը հատակից փոխազդվում է: - Ներկայացրե՛ք հեռավորության վրա փոխազդող մարմինների օրինակներ:Հեռավորության վրա մագնիսը ձգում է կոպեկը, Երկիր մոլորակը ձգում է ոչ միայն իր վրա գտնվող մարմինները, այլև որոշակի բարձրության վրա գտնվող մարմինները։
Արեն Ղազարյանի բլոգ 